Adlı gazeteci-gurme Mehmet Yaşin, Acun kahvaltı kültürleri ve alışkanlıklarını anlattığı yazısını Hürriyet gazetesi için kaleme aldı. İşte onun keyifli anlatımıyla Acun kahvaltılar…
Peynir, zeytin, reçel üçlüsüne bizden apayrı beniz veren bulunmayan: Çikolatalı pirinç lapasından balıklı kara ekmeğe, pateden havyara acun sofralarında kahvaltılarda yenen binbir değişik hoşlanma var. Günün geçmiş öğününde, ne kavim hangi yiyor bire bir bakalım.
Bu Pazar günü sizi dünyanın yekpare kahvaltı sofralarına seslemek, ülkelerin kahvaltı alışkanlıklarına ayn atmaya seslemek istedim. Bizde ahval malum: Muhtelif yörelerde değişik kahvaltı alışkanlıkları var. Antep ’te Beyran, Urfa ’bile, ciğerle mamul dürüm kahvaltının vazgeçilmez yiyeceği. Karadenizli kahvaltıda Kuymak ’tan vazgeçmiyor. Samsunlular pide yiyerek güne başlamayı seviyorlar. İzmirliler zalimce yumurtayla Boyoz denen poğaçaya bayılıyorlar. Tüm bu çeşitliliğe karşın, Türk kahvaltısı denince akla gelen demirbaş yiyecekler şunlar: Peynir, zeytin, reçel, sadeyağ, haya ve öz. Sucuk ve pastırmaysa kahvaltının ekstrası. Ama dünyada bu mönüye yüz veren bulunmayan. Olur onlar neler yiyor?
Uyanır uyanmaz sarmısaklı pilav yenir mi?
Lübnanlılar, güne halis muhlis yoğurtla başlıyor. Yoğurdun konusunda az buçuk zeytinyağı gezdiriliyor, ark nane serpiliyor, zeytin ve salatalıkla süslendikten sonraları yunak pide eşliğinde yeniyor. İranlıların kahvaltısı bizim kahvaltıyla analog. Genellikle ısıdam lavaş ekmeği, reçel ve sadeyağ var sofrada. Kâh günlerdeyse buğday, kimyon, yağ, şeker hastalığı, kıymayla yapılan Halim ünlü özel benzeri kemirmek yeniyor.
Ruslar kahvaltıda tuzlu, şekerli, tereyağlı, üzümlü yulaf lapasını yemeyi yeğleme ediyorlar. Biraz varlıklıların ise, balık yumurtası, lakerda, antipatik deri, testis ve ‘Volga-Schnitte ’ denen yumurtalı ve balıklı esmer var sofralarında.
Çin ’da hareket küresel çözülmüş: kahvaltı diye niteleyerek tıpkısı kere yok. Onun amacıyla bu yemeğin adı ‘Önceki Kez. ’ Yenenler ise düğü lapası, yanık Çin eriştesi, balık ve Çin mantısı. Pakistanlıların kahvaltısı ise az çok baharlı. Körili ten, sebzeli veya tavuklu Çapati ekmeği sunu çokça müstehap kahvaltı yiyecekleri. Bunun beraberinde, içine kimyon ve nane karıştırarak yaptıkları ayranı içiyorlar.
Haiti kahvaltısı tamlık diyet düşkünlerine göre: Dinç tropikal meyveler, meyveli yoğurt ve kâr suyu. Meksika kahvaltısında özge öğünlerden aynı ayrımlılık yok: Tortilla üzerinde yumurta, kederli siyah fasulye ve yanık jambonla güne başlıyorlar. Japonlar üzere fermente edilmiş fasulyeyle hazırlanan Miso çorbası elzem. Kahvaltı sofrasından buharda pişirilmiş pirinç lapası, balık, soya filizi, somon ve uskumru dahi nakıs olmuyor.
Lezzetli mutfağıyla ünlenen Fransa ’dahi ise kahvaltı çok dümdüz. Sadeyağ ve reçel sürülmüş kruvasanı, çorba kâsesi büyüklüğündeki fincanda gelen kahveye batırarak yemeye bayılıyorlar. Dünyaca angın peynirler ise kahvaltı masasında katiyen yer almıyor. Almanlar kahvaltıda işi ekti tutuyor. Sabahları sakil kremalı alık peyniri, sosis, kumpir, divane ciğeri patesi ve yumurta, baskı dilimlenmiş yağız ekmek yemeden evden çıkmıyorlar.
Avustralya ’bile genişlik sevilen kahvaltı yiyeceği ise üzerine Vegemite sürülmüş aldatmak. Vegemite, mayalanmış arpa ezmesi, değişik sebzeler ve ilkbahar karışımının püre haline getirilmesi ile yapılıyor. Tıpkısı dilim ekmeğin konusunda önceki benzeri hatim tereyağı, onun üzerine Vegemite sürülüyor. Üzerine üstelik peynir konuyor.
Kolombiyalılar ise yumurtalı benzen çorbası içiyorlar. ‘Changua ’ denen bu çorba, benzen, maydanoz, zihayat soğan, peynir ve tuzla pişiriliyor. Bu mahlut kaynayıp az buçuk kıvamlanınca kâsenin içine konuyor, çaykara çorbanın üstüne sarısı dağılmayacak şekilde bire bir haya kırılıyor. Bu çorba, sert kabuğu olan ekmek banarak yeniyor.
Koreliler de kahvaltıda çorba içmeyi seviyorlar. Balık ve vücut suyuyla yapılan çorbaya, düğü lapası, yanık gözleme turşusu ve tofu zevcelik ediyor. Hindistan ’de kahvaltı alışkanlığı bölgelere bakarak değişiyor. Arz istem edilen kahvaltı yiyeceği, mayalanmış yasmık ve pirinçle yapılan Idli adındaki kek. Yasmık, patates ve soğan karışımıyla yapılan, mücver ayrımsız tıpkı kızartma olan Vada üstelik müstehap yiyeceklerin arasında. Cenup Hindistan ’ın iri bir bölümündeyse kahvaltıda acılı yasmık yemeği yeniyor.
Filipin halkı ise kahvaltı sofrasında çikolatalı pirinç lapası, yanık sarmısaklı pilav, salamura veya kurutulmuş balık ağırlama etmeyi seviyorlar. Bu yemeklerin yanı sıra koyu ve anif kıraathane içmeyi tercih ediyorlar.
Mehmet Yaşin
