Kansızlık, kandaki alyuvar (eritrosit) sayısının veya hemoglobin (kırmızı kan hücrelerinde bulunan oksijen taşıyan protein) miktarının normalden düşük olması durumudur. Kansızlık, yorgunluk, halsizlik, solukluk, baş dönmesi, çarpıntı, nefes darlığı gibi belirtilere neden olabilir. Kansızlık, farklı nedenlerle ortaya çıkabilir. Bunlar arasında demir, folik asit, B12 vitamini eksikliği, kan kaybı, kronik hastalıklar, kalıtsal bozukluklar sayılabilir.
Kansızlık tedavisi, altta yatan nedenine göre değişir. Bazı durumlarda ilaç tedavisi, bazı durumlarda ise kan transfüzyonu veya kemik iliği nakli gerekebilir. Ancak kansızlığın önlenmesi veya tedavisine destek olması için beslenme de çok önemlidir. Kansızlığa neden olan besin öğesi eksikliğinin giderilmesi, kan yapımını artırmak ve sağlıklı kırmızı kan hücreleri oluşturmak için beslenme programına dikkat edilmelidir.
Kansızlığa karşı beslenmede nelere dikkat edilmelidir?
Kansızlığın en sık nedeni demir eksikliğidir. Demir, hemoglobin yapımında kullanılan bir mineraldir. Demir eksikliği olan kişilerde hemoglobin üretimi azalır ve kandaki oksijen taşıma kapasitesi düşer. Bu nedenle, demir eksikliği olan kansızlık vakalarında, demir içeriği yüksek besinlerin tüketilmesi önerilir. Demir içeriği yüksek besinler şunlardır:
- Kırmızı et, tavuk, balık, karaciğer, dalak gibi hayvansal kaynaklı besinler. Hayvansal kaynaklı demir, bitkisel kaynaklı demire göre daha iyi emilir. Bu nedenle, haftada en az 2-3 kez bu besinlerden tüketmek faydalıdır.
- Kuru baklagiller (nohut, yeşil mercimek, bezelye, fasulye, barbunya gibi), tahıllar (bulgur, buğday, yulaf ezmesi, tahıllı ekmekler gibi), kuru yemişler (fındık, ceviz, badem, çiğ fıstık, susam gibi), kuru meyveler (kuru incir, kuru kayısı, kuru üzüm, kuru dut, kuru erik gibi), pekmez, yumurta sarısı, soya fasulyesi gibi bitkisel kaynaklı besinler. Bitkisel kaynaklı demir, hayvansal kaynaklı demire göre daha az emilir. Bu nedenle, bu besinlerin yanında C vitamini içeren besinlerin de tüketilmesi gerekir. C vitamini, demir emilimini artırır. C vitamini içeren besinler şunlardır:
- Taze meyveler (portakal, mandalina, greyfurt, limon, kivi, çilek, ananas, elma, armut, şeftali, kayısı, erik, üzüm, dut gibi) ve meyve suları. Meyve suları, özellikle sabah kahvaltısında veya öğün aralarında tüketilebilir. Ancak mide rahatsızlığı olan kişiler, meyve sularını doktorlarına danışarak tüketmelidir.
- Taze sebzeler (domates, biber, brokoli, karnabahar, lahana, ıspanak, pazı, semizotu, maydanoz, dereotu, tere, roka, marul gibi) ve sebze yemekleri. Sebzeler, hem C vitamini hem de folik asit içerir. Folik asit de kan yapımında önemli bir vitamindir. Sebzeler, öğle ve akşam yemeklerinde ana yemek veya salata olarak tüketilebilir.
Demir içeriği yüksek besinlerin tüketilmesi, kansızlığın önlenmesi veya tedavisine yardımcı olur. Ancak bazı besinler veya içecekler, demir emilimini azaltabilir. Bu nedenle, kansızlık olan kişilerin bu besin veya içecekleri tüketmemesi veya azaltması gerekir. Demir emilimini azaltan besin veya içecekler şunlardır:
- Süt ve süt ürünleri (yoğurt, peynir, kefir, ayran gibi). Süt ve süt ürünleri, kalsiyum içerir. Kalsiyum, demir ile bağlanarak emilimini engeller. Bu nedenle, süt ve süt ürünleri, demir içeren besinlerle aynı öğünde tüketilmemelidir. Süt ve süt ürünleri, öğün aralarında veya yatmadan önce tüketilebilir.
- Çay, kahve, kola, kakao gibi içecekler. Bu içecekler, tanen ve kafein içerir. Tanen ve kafein, demir ile bağlanarak emilimini engeller. Bu nedenle, bu içecekler, demir içeren besinlerle aynı öğünde tüketilmemelidir. Çay ve kahve, öğünlerden en az 45 dakika-1 saat sonra içilmelidir. Kola ve kakao ise mümkün olduğunca az tüketilmelidir.
- Alkol. Alkol, hem demir emilimini azaltır hem de karaciğer fonksiyonlarını bozar. Karaciğer, hemoglobin yapımında önemli bir organdır. Bu nedenle, alkol tüketimi kansızlığı artırabilir. Alkol, kansızlık olan kişiler tarafından tüketilmemelidir.
Kansızlık, ciddi bir sağlık sorunudur. Kansızlığın nedeni ve derecesine göre doktorunuzun önerdiği tedaviye uymanız gerekir. Beslenme, tedaviye destek olmak için önemlidir. Kansızlığa karşı beslenmede dikkat edilmesi gereken noktaları özetlemek gerekirse:
- Demir içeriği yüksek besinleri tüketin.
- Demir emilimini artırmak için C vitamini içeren besinleri tüketin.
- Demir emilimini azaltan besin veya içecekleri tüketmeyin veya azaltın.
- Öğünlerinizi düzenli ve dengeli yapın.
- Hazır ve işlenmiş gıdalardan uzak durun.
- Bol su için.
