Sağlık Bakanlığı, güncellenmiş Türkiye Beslenme Rehberi ile sağlıklı tabak ve fiziksel aktivite ile birlikte beslenme piramidi geliştirirken, Türkiye’de ilk kez standart porsiyon ölçü ve miktarlarını da belirledi. Artık besinler için “yumruk, kaşık, kepçe” gibi ölçütlerin kullanılmasına gerek kalmayacak.
Sağlık Bakanlığı ile Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü’nün hazırlamış olduğu Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi, 2004 yılında yayınlanmıştı. Ancak, yıllar içerisinde toplumun beslenme alışkanlıklarında meydana gelen değişimlerin yanı sıra günümüzde beslenme ve sağlıkla ilgili birçok kaynaktan alınan bilgilerin doğruluğu ve geçerliliği konusunda tereddütler oluşması, tüketicilerin yararlanabileceği bilimsel beslenme önerilerinin güncellenmesi ihtiyacını ortaya koydu.
Türkiye Beslenme Rehberi
Bakanlık, bu kapsamda 2010 yılından itibaren yürütülmekte olan Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı çerçevesinde, beslenme rehberini “Türkiye Beslenme Rehberi” adıyla güncelledi.
Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite, Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığı ile Üniversitelerin Beslenme ve Diyetetik Bölümleri, Kurumların ilgili birimlerinin katılımı ve katkıları ile hazırlanan rehberde, besin çeşitliliğine dayalı sağlıklı beslenme ilkesiyle besin grupları, günlük tüketilmesi gereken miktarları ve porsiyon ölçüleri yaşa, cinsiyete göre verilirken, şekillerle de tanımlandı. Ayrıca tüketiminin artırılması ve azaltılması gereken besin ögeleri ve besinler de irdelendi.
Beslenme konusundaki bilgi kirliliği
Türkiye’de beslenme konusunda bilgi kirliliğinin önlenmesi, halka verilen sağlıklı beslenme mesajlarında birlikteliğin sağlanması, halka bilimsel kanıtlara dayalı, anlaşılır bilginin ulaştırılması, beslenme ve sağlık sorunlarının önlenmesi, sağlığın iyileştirilmesi ve geliştirilmesine de katkı sağlanması amaçlanan “Türkiye Beslenme Rehberi TÜBER 2015, T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1031 , Ankara 2016.”ya, bilim insanları ve profesyoneller de destek verdiler.
Sağlıklı Yemek Tabağı
Sağlık Bakanlığı tarafından güncellenen rehberle, Türkiye için sağlıklı tabak ve fiziksel aktivite ile birlikte beslenme piramidi geliştirildi.
Bakanlığın konuya ilişkin açıklamasında, tüm dünyada yeterli ve dengeli beslenme ile besin tüketimini iyileştirmeye yönelik stratejilerden birisinin de bireylerin ve toplumun beslenme düzeylerini ve besin tüketim örüntülerini iyileştirmek için Ulusal Beslenme Rehberlerinin hazırlanması ve kullanılması olduğuna dikkat çekilerek, şöyle denildi:
“Beslenme Rehberleri topluma yeterli ve dengeli beslenme konusunda bilgi vermek ve beslenme ile ilgili tüm koşulları açıklamak amacıyla oluşturulmuş bir dizi öneriyi içerir, toplumun beslenme ile ilgili hedeflerine ulaşmasının pratik yolunu gösterir, sağlıklı yaşam biçimini geliştirilmesine katkıda bulunur. Bu rehberler geleneksel beslenme alışkanlıklarını göz önünde bulundurur ve hangi bakış açılarının değiştirilmesi gerektiğine dikkati çeker. Rehberler toplumun yaşadığı ekolojik çevreyi, sosyo ekonomik ve kültürel etmenler ile biyolojik ve fiziksel çevreyi de dikkate alır.
Günümüzde beslenme ve sağlıkla ilgili birçok kaynaktan bilgi ve öğütler alınabilmektedir. Ayrıca besin etiketlerinden de birçok ayrıntılı bilgi elde edilebilmektedir. Elde edilen bilgilerin çoğu karmaşık olabilmekte ve tüketicinin çoğunluğu tarafından anlaşılamamaktadır. Bu bilgiler aile menüleri oluşturulurken sınırlı olarak kullanılmaktadır. Bundan dolayı tüketicilerin anlayabileceği bilimsel beslenme önerilerinin hazırlanma ihtiyacı ayrıca bulunmaktadır.
Bu kapsamda 2010 yılından itibaren yürütülmekte olan Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı çerçevesinde Türkiye Beslenme Rehberi hazırlanmıştır. Bu rehber içerisinde ‘Türkiye sağlıklı yemek tabağı’ ve ‘Türkiye fiziksel aktivite ve beslenme piramidi’ geliştirilmiştir.”
Tüketimi artırılması ve azaltılması gereken besinler
Türkiye Beslenme Rehberi; Besine Dayalı Beslenme Rehberi (Önemi,Tarihçesi); Besin Ögeleri ve Besin Grupları; Sağlıklı Vücut Ağırlığının Sağlanması ve Korunması; Tüketiminin Artırılması ve Azaltılması Gerekli Besinler ve Besin Ögeleri; Besin Güvenliği ve İlkeler; Anne Sütünün Korunması, Desteklenmesi ve Geliştirilmesi, Tamamlayıcı Besinler; Yaşam Sürecinde Beslenmenin Önemi ve Enerji Dengesi (Okul öncesi, gebelik, yaşlılık); Özel Durumlarda Beslenme (şişmanlık, işçi ve sporcu beslenmesi, vejetaryen beslenme) ve Ekler bölümlerinden oluşuyor.
Tüketiminin Artırılması Gereken Besinler ve Besin Ögeleri Bölümü’nde “Taze Sebze ve Meyveler, Süt ve Ürünleri, Balık ve Deniz Ürünleri, Diğer Omega-3 İçeren Besinler, Posa Tüketimi, D Vitamini Kaynağı Güneşten Yararlanma” alt başlıkları; Tüketiminin Azaltılması Gereken Besinler ve Besin Ögeleri Bölümü’nde ise “Doymuş Yağ ve Trans Yağ Tüketimi, Tuz Tüketimi, Şeker Tüketimi, Alkol Tüketimi” alt başlıkları yer alıyor.
Türkiye’nin ilk standart porsiyon ölçüsü
Türkiye için enerji ve besin ögesi referans değerleri, yani yaş grupları, cinsiyete ve fiziksel aktivite düzeylerine göre alınması gerekli enerji (kalori), protein, yağ, vitamin mineral miktarları belirlenirken, Bakanlık Türkiye için ilk defa standart porsiyon ölçü ve miktarları da belirledi. Bu şekilde besinler için kullanılan yumruk, kepçe, kaşık, bardak, tabak gibi ölçütler yerine standart tanım yapılmış oldu.
Türkiye için kalori alımına göre önerilen günlük veya haftalık porsiyon miktarlarının tanımlandığı rehberle, yaş gruplarına göre bilgilendirici örnek menüler hazırlandı.
Türkiye için kalori ve besin ögeleri referans değerleri, AB ülkeleri için EFSA ve ABD IOM raporları dikkate alınarak belirlenirken, bazı besin ögelerinin referans değerleri Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA) 2010 veri tabanı, ölçülmüş boy uzunluğu ve vücut ağırlığı değerleri ile besin tüketim verileri kullanılarak ülkemize uyarlandı
